In deze verhandeling over ADHD leg ik kort uit wat deze stoornis is en wat de symptomen zijn. Ik ga verder niet dieper in op de oorzaken en behandelingen van ADHD, maar ik leg de focus op wat leven met ADHD in houdt.
In mijn praktijk krijg ik volwassenen met deze stoornis. Vaak kom ik er tijdens de behandeling achter dat deze stoornis aanwezig is a.d.h.v. de verhalen en ervaringen die de cliënten aan mij vertellen. Indien noodzakelijk worden ze dan doorverwezen voor diagnose en behandeling.

Een heleboel mensen hebben een aandachtstekort-/hyperactiviteitstoornis (Engels: attention deficit/ hyper-activity disorder, afgekort ADHD). Onderzoekers schatten dat in Nederland drie tot vijf procent van de kinderen en minstens één procent van de volwassenen kampen met ADHD.
Over deze aandoening circuleren veel misverstanden. Zo denken sommige mensen dat ADHD eigenlijk niet bestaat, maar een bedacht excuus is voor slecht gedrag of slecht ouderschap. Ook heeft men in de loop der jaren verschillende benamingen voor deze aandoening gebruikt.

In 1980 werd de term aandachtstekortstoornis ingevoerd. Daarmee werd een aandoening aangeduid die al sinds de tweede helft van de negentiende eeuw werd geconstateerd, maar die onder verschillende namen bekend stond. De term wordt gebruikt wanneer mensen problemen op school of op hun werk ondervinden, niet stil kunnen zitten of niet in staat zijn om hun gedrag onder controle te houden. Iedereen kan symptomen van ADHD vertonen: kinderen, volwassenen, mannen en vrouwen. ADHD uit zich bij ieder mens weer op zijn eigen wijze. Doordat de symptomen van ADHD simpelweg extreme vormen van alledaags gedrag betreffen, wordt deze aandoening vaak verkeerd begrepen en foutief gediagnosticeerd. 
In mei 2013 verscheen de vijfde editie van het DSM handboek, de DSM-5. Voor ADHD zijn er enkele verander-ingen doorgevoerd; deze betreffen de vereiste diagnostische criteria waaraan moet worden voldaan, de leeftijd waarop de symptomen zich voor het eerst voordoen en benamingen voor de verschillende vormen van ADHD.
Er is serieuze kritiek vanuit met name het professionele veld op de nieuwe omschrijvingen en criteria, omdat deze kunnen leiden tot een overmatig stellen van de diagnose ADHD. In dit verslag hanteer ik nog de criteria uit de DSM-IV.

Primaire symptomen:

  • Ongeconcentreerd/snel afgeleid. Mensen met ADHD hebben moeite om zich te concentreren en kunnen zich soms wel en soms niet concentreren.
  • Impulsief. Veel mensen met ADHD hebben moeite hun gedrag onder controle te houden. Vaak handel je zonder na te denken, door voor je beurt te praten of door onnodige risico’s te nemen. 
  • Hyperactief. Hyperactieve mensen moeten hun lichaam op de een of andere manier bewegen. Misschien kan je wel stil zitten, maar dan moet je met je been wippen of een ander lichaamsdeel bewegen. De meeste volwassenen met ADHD worden lichamelijk minder rusteloos naarmate ze ouder worden.

Drie typen ADHD:

  • Onoplettende type. Bij dit type ADHD heb je moeite met concentreren, maar kun je wel stil zitten.
  • Hyperactieve/impulsieve type. Bij dit type ADHD heb je problemen met stil zitten en moeite om de gevolgen te overdenken voordat je iets doet of zegt, maar je hebt geen concentratieproblemen.
  • Gecombineerde type. Als je moeite hebt met concentreren en met stilzitten of dingen doen zonder er eerst over na te denken, heb je het gecombineerde type.

Secundaire symptomen:
Afgezien van de drie elementaire symptomen (aandachtstekort, impulsiviteit en hyperactiviteit), kan ADHD gepaard  gaan met een heleboel andere symptomen. Deze secundaire symptomen zijn ook kenmerken van andere veelvoorkomende stoornissen (comorbiditeit). Dit is een van de redenen waarom het zo moeilijk is om een ADHD-diagnose te stellen.

Enkele secundaire symptomen zijn: piekeren, verveling, verlies van motivatie, frustratie, lage dunk van jezelf, slaapstoornissen, wanhoop.

ADHD gaat vaak gepaard met extreme en veelvuldige stemmingswisselingen en met gedragskenmerken zoals: moeite met regels op te volgen, gezag uitdagen, afleidingsmanoeuvres hanteren, eerlijkheid eisen, vaardigheden langzamer aanleren, moeite met routineuze karweitjes, verdraaien van de waarheid, moeite met oorzaak en gevolg, moeite met taken waarbij planning nodig is en moeite om aan de slag te gaan. Als je ADHD hebt krijg je veel negatieve reacties, vooral in de omgang met mensen die deze aandoening niet hebben. Dit heeft o.a. effect op de relatie en het gezin, de schoolomgeving en de werksituatie. 

ADHD kan er bij iedereen weer verschillend uitzien en dat is één van de redenen dat veel mensen maar moeilijk kunnen geloven dat deze aandoening werkelijk bestaat of dat ze het zelf hebben. Vroeger werd ADHD als een jeugdstoornis beschouwd en nam men aan dat de symptomen met de jaren wel zouden verdwijnen. ADHD uit zich bij volwassenen vaak anders dan bij kinderen doordat ze manieren ontwikkelen om met de symptomen om te gaan, maar ze hebben die symptomen nog wel. Helaas kampen de meeste volwassenen met ADHD nog steeds zo sterk met de effecten van aandachtstekort/afleidbaarheid dat hun leven daaronder lijdt. Financiële problemen, vaak veranderen van baan, gezinsproblemen en dergelijke kunnen leiden tot een laag gevoel van eigenwaarde als secundair symptoom en uiteindelijk tot depressie.

Een juiste, passende baan vinden is moeilijk om te verwezenlijken. Veel kleine ondernemers zijn volwassenen met ADHD. Dat komt omdat veel positieve kenmerken van ADHD, zoals creativiteit, innovatie en risico durven nemen essentieel zijn voor een ondernemer. Bovendien zijn veel mensen met ADHD zelfstandig omdat ze het erg moeilijk vinden om voor iemand anders te werken en aan de strikte eisen van het bedrijfsleven te voldoen.
Helaas kan het runnen van een eigen zaak voor mensen met ADHD extra moeilijk zijn vanwege hun neiging om te talmen, chaotisch en impulsief te werken enz. Voor deze mensen zijn levenswijze strategieën , goede assistenten en technologische hulpmiddelen zoals elektronische agenda’s en planners belangrijk.
Men heeft lange tijd aangenomen dat ADHD een typische mannenziekte is. Onderzoek wijst uit dat mannen drie tot vijf keer vaker de diagnose ADHD krijgen dan vrouwen. Bij de vrouwen bij wie ADHD werd vastgesteld bleek het om een ernstigere vorm van ADHD te gaan. Er is echter nog weinig onderzoek naar ADHD bij vrouwen gedaan. Dit suggereert dat veel vrouwen met ADHD door de mazen van het net slippen en niet als zodanig worden gediagnosticeerd. Bij jonge meisjes uit hyperactiviteit zich ook anders dan bij jonge jongens.

Bij vrouwen met ADHD wordt vaker een depressie en een laag gevoel van eigenwaarde geconstateerd dan bij mannen.

Voor hulp bij ADHD zijn twee aspecten van belang: de diagnose en de behandeling.

En formele diagnose is o.a. van belang om voor een financiële tegemoetkoming voor medicijnen of speciale begeleiding in het onderwijs in aanmerking te komen. In de gezondheidszorg zijn er veel verschillende deskundigen. Sommige deskundigen zijn goed in diagnose stellen terwijl anderen hoofdzakelijk behandelingen kunnen bieden die je helpen om met de symptomen om te gaan, ongeacht welk etiket op die symptomen is geplakt. Het is de kunst om iemand te zoeken met de ervaring, opvattingen en behandelmethoden die zijn afgestemd op de specifieke behoeften van de cliënt.

De meeste van de symptomen van mensen met ADHD hebben zowel een goede als een slechte kant. Steeds meer mensen beschouwen ADHD zowel als een last als een zegen. Ze zien dat de moeilijkheden reëel zijn, maar dat dit ook voor de positieve kanten geldt. Voor veel mensen is het leven met ADHD nog erg moeilijk. Maar er komt steeds meer informatie over alle mogelijke behandelingsmethoden en eenvoudige, doelmatige manieren waarmee je symptomen onder controle kunt krijgen. Zodat je ook met ADHD het leven kunt leiden dat je wilt leiden.

Bronnen:

  • ADHD voor dummies – Jeff Strong en Michael O. Flanagan
  • ADHD bij volwassenen – Gil Borms, Steven Stes en Ria van den Heuvel
  • Volwassen ADHD – Russell A. Barkley
  • Hulpgids ADHD – Edward Hallowel & John Ratey
Geplaatst in Algemeen